Υπογονιμότητα

Η υπογονιμότητα είναι το αποτέλεσμα δυσλειτουργιών (οργάνων ή συστημάτων του σώματος) του ανδρικού ή γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, που εμποδίζει την επίτευξη της κύησης.

Οι καθοριστικοί παράγοντες για την περαιτέρω διερεύνηση της υπογονιμότητας είναι:

• Τα αποτελέσματα του σπερμοδιαγράμματος
• Το χρονικό διάστημα των προσπαθειών τεκνοποίησης του ζευγαριού
• Οι ηλικίες των συντρόφων

Η δυσκολία σύλληψης αναφέρεται πάντα σε συγκεκριμένο ζευγάρι και την συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ανεξάρτητα αν είχαν πετύχει κύηση στο παρελθόν μεταξύ τους ή με διαφορετικούς συντρόφους.

Το πρόβλημα της υπογονιμότητας αφορά στο 15% των ζευγαριών του γενικού πληθυσμού και επηρεάζει τόσο τους άντρες όσο και τις γυναίκες. Στο 25% των ζευγαριών συνυπάρχουν περισσότεροι από ένας παράγοντας υπογονιμότητας.

Η υπογονιμότητα ενός ζευγαριού μπορεί να οφείλεται είτε στη γυναίκα, είτε στον άνδρα, ή και στους δύο.

Στο 40% των περιπτώσεων οφείλεται σε γυναικείο παράγοντα, στο ίδιο ποσοστό οφείλεται και στον άνδρα ενώ στο 20% οφείλεται σε ανεξήγητη υπογονιμότητα.

Βέβαια σε μεγάλο ποσοστό η υπογονιμότητα είναι συνδυασμός τόσο ανδρικών όσο και γυναικείων παραγόντων. Για το λόγω αυτό τα ζευγάρια θα πρέπει να θεωρούν την υπογονιμότητα σαν ένα πρόβλημα κοινό, αντιμετωπίζοντάς την ως ζευγάρι.

Τα κυριότερα αίτια υπογονιμότητας σε άντρες & γυναίκες είναι:

• το σπέρμα είναι χαμηλότερο των 15 εκατομμυρίων/ml, η κινητικότητά του κάτω του
35% και η μορφολογία μικρότερη του 4%, σύμφωνα με τα νέα κριτήρια WHO
• ιστορικό κρυψορχίας, ουρολογικού χειρουργείου, σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, χημειοθεραπείας
• υπέρταση ή διαβήτης
• απουσία ωορρηξίας ή διαταραχές σε αυτή
• μη διαβατότητα των σαλπίγγων
• προβληματική ενδομήτρια φυσιολογία
• έλλειψη αποθεμάτων ωαρίων
• μειωμένη ποιότητα ωαρίων
• ενδοκρινολογικά αίτια: υποθυεοειδισμός & υπερπρολακτιναιμία
• ακατάλληλο μυομήτριο
• ενδομητρίωση: συνδυασμός ανεπαρκής ωοθηκικής λειτουργίας και προβληματικής σύλληψης
• κλειστός τράχηλος πιο σπάνια, σε ποσοστό 1-2% των ασθενών
• ανοσολογικά αίτια - αυτοάνοσα νοσήματα
• τα ινομυώματα παρουσιάζονται σε συχνότητα 40% και ευθύνονται για μείωση 50% μιας πιθανότητας κύησης
• η προχωρημένη ηλικία της γυναίκας, διότι επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα των ωαρίων

Κιρσοκήλη

Δημιουργείται από διογκωμένες φλέβες πάνω από τους όρχεις και μπορεί να γίνεται αντιληπτή με το μάτι ή με την ψηλάφηση. Ωστόσο, η έγκυρη διάγνωσή της απαιτεί τη χρήση έγχρωμου υπερηχογραφήματος του οσχέου, όπου θα καταμετρηθεί το εύρος των φλεβών και θα διαπιστωθεί η παλινδρόμηση του φλεβικού αίματος. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, εντοπίζεται μόνο στον αριστερό όρχι, αλλά μπορεί να είναι και αμφοτερόπλευρη. Η κιρσοκήλη παρατηρείται περίπου στο 20% όλων των αντρών και είναι αιτία  για το 40% των υπογόνιμων αντρών, επηρεάζοντας την ποιότητα του σπέρματος ποικιλοτρόπως. Μειώνει τη συγκέντρωση και τον συνολικό αριθμό των σπερματοζωαρίων, περιορίζει σημαντικά την κινητικότητά τους, επηρεάζει αρνητικά τη μορφολογία τους και αυξάνει το ποσοστό βλαβών στο DNA του σπερματοζωαρίου. Η κιρσοκήλη αντιμετωπίζεται χειρουργικά, και η καταλληλότερη χειρουργική επέμβαση είναι η μικροχειρουργική διατομή των διογκωμένων φλεβών του όρχεως, που δημιουργούν το πρόβλημα. Η έγκαιρη αντιμετώπιση της κιρσοκήλης μπορεί να βελτιώσει τις παραπάνω παραμέτρους του σπέρματος. Ωστόσο, όταν η κιρσοκήλη προκαλέσει σοβαρή μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων (κάτω των 5 εκατομμυρίων ανά ml), τότε η διόρθωση της κιρσοκήλης θα έχει μικρή επιτυχία στον επανέλεγχο της γονιμότητας του άντρα.

Γενετικές ανωμαλίες

Οι κυριότερες είναι μεταλλάξεις στο γονίδιο της κυστικής ίνωσης, που οδηγούν σε αγενεσία του σπερματικού πόρου, χρωμοσωμικές ανωμαλίες που ευθύνονται για διάφορα σύνδρομα, όπως εκείνο του Klinefelter, και μικροελλείψεις στο χρωμόσωμα Υ, που μπορούν να οδηγήσουν από μικρή μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων μέχρι και αζωοσπερμία.

Ορμονικές διαταραχές

Μπορεί να οφείλονται σε διαταραχή της λειτουργίας του θυρεοειδούς, σε ανεπάρκεια κάποιων ορμονών ή σε ανωμαλία στη δράση κάποιων ορμονών, σε κάποια συγγενή σύνδρομα κ.ά..

Βασικές ορμόνες που ελέγχουν ή επηρεάζουν τη σπερματογένεση είναι η FSH, η LH, η τεστοστερόνη, η προλακτίνη, η TSH και η ανασταλτίνη Β (inhibin B). Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αντιμετώπιση των ανωμαλιών αυτών μπορεί να επαναφέρει τη γονιμότητα του άντρα.

Δομικές ανωμαλίες

Δομικές ανωμαλίες του πέους, όπως επισπαδίας, υποσπαδίας και φίμωση, μπορούν να επηρεάσουν τη σωστή εναπόθεση του σπέρματος στον κόλπο της γυναίκας. Η χειρουργική αντιμετώπιση αυτών των ανωμαλιών συνήθως λύνει το πρόβλημα της υπογονιμότητας.

Φλεγμονές

Προστατίτιδα, επιδιδυμίτιδα, ορχίτιδα κ.ά., που κατά περίπτωση μπορεί να οφείλονται σε λοιμώξεις από παρωτίτιδα, γονόρροια, μυκόπλασμα-ουρεόπλασμα, χλαμύδια, φυματίωση κ.ά. μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα του σπέρματος. Η αντιμετώπιση των παθήσεων αυτών γίνεται κυρίως με φαρμακευτική αγωγή και είναι συνήθως αποτελεσματική.

Άλλες νόσοι

Ο σακχαρώδης διαβήτης παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς επηρεάζει τόσο τη στυτική λειτουργία του πέους όσο και στην ποιότητα της σπερματογένεσης. Δυστυχώς, όταν η βλάβη στη σπερματογένεση ή στη στυτική λειτουργία εδραιωθεί, τότε η κατάσταση αυτή δεν μπορεί πλέον να αναστραφεί. Γι' αυτόν τον λόγο η σωστή και αυστηρή ρύθμιση του σακχάρου είναι απαραίτητη. Η στυτική δυσλειτουργία σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά, ενώ, εάν υπάρχει βλάβη στη σπερματογένεση, τότε απαιτείται εξωσωματική γονιμοποίηση.

Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, επίσης, αποτελεί μία σημαντική αιτία υπογονιμότητας στον άντρα. Η μόνη λύση στους άντρες αυτούς είναι η μεταμόσχευση νεφρού ή, όταν η λύση αυτή αργεί ή δεν είναι εφικτή, το ζευγάρι πρέπει να καταφύγει στην υποβοηθούμενη σύλληψη (εξωσωματική γονιμοποίηση).

Άλλοι παράγοντες

Η αντρική υπογονιμότητα μπορεί επίσης να οφείλεται και σε άλλα αίτια, όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, η έκθεση σε τοξικούς παράγοντες κ.ά..

Όταν το κύριο αίτιο της αντρικής υπογονιμότητας δεν μπορεί να εντοπιστεί (ιδιοπαθής υπογονιμότητα), δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ή αντιμετωπίζεται, αλλά χωρίς ικανοποιητικό αποτέλεσμα, τότε το ζευγάρι απευθύνεται σε εξειδικευμένα κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, προκειμένου να εφαρμοστεί κατά περίπτωση κάποια μέθοδος υποβοηθούμενης σύλληψης.

Πολλές αιτίες υπογονιμότητας στον άνδρα μπορούν πλέον σήμερα να αντιμετωπισθούν επιτυχώς τόσο με φαρμακευτική θεραπεία όσο και με ειδικές, ελάχιστα επεμβατικές, χειρουργικές τεχνικές, (π.χ. λαπαροσκοπική αποκατάσταση κιρσοκήλης)

Οι θεραπευτικοί χειρισμοί του Δρ. Μπράττη, κατευθύνονται από το αίτιο της υπογονιμότητας. Έτσι λοιπόν, η θεραπεία είναι ανάλογη με την κατάσταση που προκαλεί βλάβη στη σπερματογένεση και εξατομικεύεται σε κάθε ασθενή.

Τον γυναικείο παράγοντα υπογονιμότητας τον αναλαμβάνει ο γυναικολόγος.